xoxouhqui cihuatl
Paleografía:
xoxouhqui cihuatl
Grafía normalizada:
xoxouhqui cihuatl
Traducción uno:
mujer verde / cometa que centellea
Traducción dos:
mujer verde / cometa que centellea
Diccionario:
Alarcón
Contexto:MUJER VERDE
§ Tlacuel; tla xihuallauh, xoxouhqui cihualt; tla xicpehuiti, xoxouhqui totonqui, yayauhqui totonqui, tlatlauhqui totonqui coçauhqui totonqui; ye oncan nimitztitlan chicomoztoc. Amo quinmoztla, àmo quinhuiptla, niman axcan ticquixtic. Ac teotl, ac mahuiztli in ye quixpolloa motlachihualtzin. Nomatca nèhuatl, ninahualteuctli. §
Otros para el dicho mal de calenturas vsan de aiudas vsando por simples tal vez el dicho ololiuhqui o peyote y a veçes el atlinan o otros simples; y o sea lo vno o lo otro, el modo es molerlo y desleirlo en agua fria y echarlo por ayuda, acompañada del encanto y conjuro siguiente: Ea ya ven, muger verde, ve a quitar al calor verde, al calor pardo, al calor ençendido, al calor amarillo, que para este efeto te embio a las siete cuebas; lo que te mando, no lo diffieras para mañana, o esotro dia, luego al punto lo has de haçer: quien es el Dios, o el tan poderoso, que ya destruye la hechura de tus manos, yo lo mando el principe de los encantos.
(VI, 29 De la cura y embustes para las calenturas, (497))
§ Tla xihualauh xoxouhqui cihuatl: ye yhuicpa, tiauh nota xiuhtli milintica, nahui acatl tzoncoztli. Compa oquitlalli in itleuh nota xiuhtli milintica, nahui acatl tzoncoztli(29). / Ticcehuiz; ye tichuica xoxouhqui cihuatl, nonan chalchicueye; ticcehuiz in itleuh campa oquitlalli. tla xihualhuia coçauhqui tlamacazqui, chicnauhtlatecapanilli, chicnauhtlatetzotzonalli, ye yhuan tiauh, yhuan timomoliuhtiuh; ye tic-huica coçauhqui tlapapalacatl. / Tla xihualhuia, nonan chalchicueve; aman yequene tla xihualhuia: tla xicpopoliti nota nahui acatl milintica ihio, ytlatol. Iniquac in tlanez quimocamahahuiltizquia: mopan ceceuhqui, mopan popoliuhqui. Aman yequene ticpopoloz, tictlatiz, ticquixtiz. §
A las enfermedades que se comprehenden debajo de los nombres de sarpullido y empeines, aplican asi las mismas mediçinas que son ante todas cosas, roçiar la parte enferma con agua conjurada y acompañada con su conjuro y encanto, y luego aplican otros simples como son tlacopatli, piçiete y axin, diçiendo tambien su parte de conjuro a estas mediçinas y a otras cuales quien que aplican; diçen pues el conjuro hablando al agua: Ven acá, tu verde muger que as de ir contra mi Padre la cometa que centellea, contra las quatro cañas de los cabellos rubios: has lo de apagar; ya llebas la verde muger madre, la de la saya de piedras preçiosas: apaga su fuego donde lo puso. / Ven acá, espiritado amarillo, y tu nueue vezes golpeado, nueue vezes aporreado, que ya la acompañas y bas embuelto con ella tampien te acompaña el amarillo, el axin bolador. Está en lo que te digo, mi madre la de las nahuas preçiosas (el agua). / Aora es ello, acude con lo que te digo; ve a destruir a mi padre las cañas que echan llamas (el fuego metph.), su resuello y voz, quando mas resplandeçe, quando mas claro esta se queria burlar de ti, pero en ti afloja y pierde su fuerça. Aora finalmente lo as de detruir, escureçer y quitar de adelante.
(VI, 25 Para sarpullido, empeines y enfermedades deste genero, (482))
COMETA QUE CENTELLEA
§ Tla xihualauh xoxouhqui cihuatl: ye yhuicpa, tiauh nota xiuhtli milintica, nahui acatl tzoncoztli. Compa oquitlalli in itleuh nota xiuhtli milintica, nahui acatl tzoncoztli(29). / Ticcehuiz; ye tichuica xoxouhqui cihuatl, nonan chalchicueye; ticcehuiz in itleuh campa oquitlalli. tla xihualhuia coçauhqui tlamacazqui, chicnauhtlatecapanilli, chicnauhtlatetzotzonalli, ye yhuan tiauh, yhuan timomoliuhtiuh; ye tic-huica coçauhqui tlapapalacatl. / Tla xihualhuia, nonan chalchicueve; aman yequene tla xihualhuia: tla xicpopoliti nota nahui acatl milintica ihio, ytlatol. Iniquac in tlanez quimocamahahuiltizquia: mopan ceceuhqui, mopan popoliuhqui. Aman yequene ticpopoloz, tictlatiz, ticquixtiz. §
A las enfermedades que se comprehenden debajo de los nombres de sarpullido y empeines, aplican asi las mismas mediçinas que son ante todas cosas, roçiar la parte enferma con agua conjurada y acompañada con su conjuro y encanto, y luego aplican otros simples como son tlacopatli, piçiete y axin, diçiendo tambien su parte de conjuro a estas mediçinas y a otras cuales quien que aplican; diçen pues el conjuro hablando al agua: Ven acá, tu verde muger que as de ir contra mi Padre la cometa que centellea, contra las quatro cañas de los cabellos rubios: has lo de apagar; ya llebas la verde muger madre, la de la saya de piedras preçiosas: apaga su fuego donde lo puso. / Ven acá, espiritado amarillo, y tu nueue vezes golpeado, nueue vezes aporreado, que ya la acompañas y bas embuelto con ella tampien te acompaña el amarillo, el axin bolador. Está en lo que te digo, mi madre la de las nahuas preçiosas (el agua). / Aora es ello, acude con lo que te digo; ve a destruir a mi padre las cañas que echan llamas (el fuego metph.), su resuello y voz, quando mas resplandeçe, quando mas claro esta se queria burlar de ti, pero en ti afloja y pierde su fuerça. Aora finalmente lo as de detruir, escureçer y quitar de adelante.
(VI, 25 Para sarpullido, empeines y enfermedades deste genero, (482))
Fuente:
1629 Alarcón
Notas:
uh-- u$--